شب یلدا (Yalda night) یا همان شب چله ، بلند ترین شب سال و یکی از مهم ترین جشن های باستانی ایرانی می باشد. شب یلدا بهانه ای ست تا در میان مشغله و روزمرگی ها، ساعاتی را به دور از دغدغه و به شادی دور هم جمع شویم. و پایان پاییز هزار رنگ و شروع فصل سپید پوش زمستان را جشن بگیریم. هفته های آخر فصل پاییز، زمان مناسبی برای برنامه ریزی این شب زیبا و خاطره انگیز می باشد. بسیاری از مردم شب یلدا را در خانه پدر و مادر بزرگ، یا مسن ترین فرد خاندان و فامیل جمع می شوند. و یک دقیقه بیشتر باهم بودن را در طولانی ترین شب سال جشن می گیرند. اما عده ای دیگر ترجیح می دهند برای جشن شب یلدا به شهرهای دیگر مانند شهر باستانی یزد، و یا طبیعت بکر ایران مانند کویر سفر کنند. و آداب و رسوم یلدا را با شب نشینی دور آتش و صرف غذاهای محلی به جا آورند.
شب یلدا امسال ، جمعه 30 ام آذر 1397 هجری شمسی. بین غروب آفتاب جمعه آخرین روز پاییز (30 آذر) تا طلوع آفتاب اولین روز زمستان (1 دی) می باشد. که برابر است با 21 دسامبر 2018 میلادی و 13 ربیع الثانی 1440 هجری قمری.
تاریخچه شب یلدا
بسیاری یلدا را یک واژه سُریانی به معنای "زایش" و "تولد" می خوانند. اما می توان در نگاه دیگری یلدا را از دو بخش "ایل" به معنای "خدای خورشید" و بخش دیگر "دا" از کلمه دِی انگلیسی، "روز" دانست. که در مجموع به معنای "روز یا زادروز خدای خورشید" می باشد. ابوریحان بیرونی نیز این جشن را "میلاد اکبر" نامیده، که منظور از آن "میلاد خورشید" بوده است.
جشن شب چله مانند دیگر آیین های باستانی و کهن ایران زمین، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. خورشید در گردش سالانه خود، و درست در آخرین روز پاییز به جنوبی ترین جایگاه در شرق می رسد که موجب کوتاه شدن روز و افزایش زمان تاریکی و شب می شود. اما با آغاز زمستان، خورشید دوباره به سوی شمال شرق باز می گردد. که این بازگشت رفته رفته باعث طولانی تر شدن روزها می گردد. و ایرانیان از دیرینه تا به امروز، شب چله را آغازی بر فزونی یافتن نور و زایش خورشید دانسته و آن را مقدس می دارند. ایرانیان باستان بر این باور بودند که با طولانی تر شدن روزها، زمان بیشتری برای کار و تلاش روزانه خواهند داشت، و زندگی شان رونق دوباره ای خواهد گرفت. در آیین میترا نیز، نخستین روز از ماه دی، "خور روز" یا "روز خورشید" نام گرفته. که به معنای تولد خورشید می باشد.
شب یلدا به عنوان یکی از جشن های باستانی و مقدس ایران، از سال 502 پیش از میلاد و در زمان داریوش اول به تقویم رسمی ایرانیان راه یافت و تا امروزه پابرجا می باشد. و مرسوم است که ایرانیان هر ساله آن را با شکوه و آداب و رسوم ویژه برگزار می کنند.
آداب و رسوم شب یلدا
شب یلدا ، این طولانی ترین شب سال که برای همگان فرخنده و مبارک می باشد؛ آداب و رسوم خاص و ویژه ای دارد. در این جشن باستانی مرسوم است که تمام اقوام در خانه گرم و پر مهر پدر و مادر بزرگ و یا کهنسال ترین فرد خاندان، دور هم جمع می شوند. صاحب خانه سفره ای پهن می کند و تمام مهمان ها دور آن نشسته، از غذاها، میوه ها، شیرینی و... میل می کنند و این شب طولانی را کنار هم با خوشی و شادی سپری می کنند. سفره ای که در این شب برپا می شود، سفره شب یلدا و یا سفره شب چله گفته می شود. این سفره با انواع خشکبار، انار سرخ دانه شده همراه با گلپر، هندوانه و انواع شیرینی های سنتی ایرانی پر می شود. انار و هندوانه از اصلی ترین میوه های شب یلدا می باشند. که هر کدام نمادی هستند. هندوانه که در فصل تابستان محبوب ترین است، یادآور گرما و حرارت تابستان است. و این باور وجود دارد که اگر شب یلدا هندوانه بخورید، سراسر زمستان در برابر سرمای سخت مقاوم خواهید شد و گرمایی وجود شما را در بر خواهد گرفت. انار که مهم ترین خاصیت آن تصفیه خون از آلودگی ها می باشد، نماد شادی و زایش است. زیرا با تصفیه خون، خون تازه در رگ ها جاری می شود، که به زایش و تازگی بدن منجر خواهد شد. همچنین آجیل یکی از خوراکی ها و تنقلات ثابت و بسیار محبوب سفره یلدا می باشد. آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندوق و در بعضی مناطق میوه های خشک را نیز همراه آجیل در سفره می چینند.
در این شب فرخنده، فال دیوان حافظ جزو یکی از آداب و رسوم مهم تلقی می شود. به اینگونه که همه افراد حاضر نیت می کنند و یکی از بزرگان جمع دیوان حافظ را به نیت همگان می گشاید. حافظ خوانی و مرور تعبیر ابیات، رسم بسیار خوشایندی می باشد. همچنین شاهنامه خوانی ، و گفت و شنید قصه، داستان و مثل های کهن ایرانی از دیگر رسوم شب یلدا می باشد.
خوراکی های شب یلدا
برپا کردن سفره و پر کردن آن با انواع غذاها و خوراکی ها، نشانی از برکت و فراوانی می باشد. که شکرگزاری بر این نعمت ها امری واجب است. چاشنی دورهم بودن ها، غذا و خوراکی های خوشمزه می باشد. و این عقیده از دیرباز تا به امروز در فرهنگ ایران جایگاه ویژه ای داشته و دارد. مردم ایران از هر قوم و خطه ای، در مناسبت های گوناگون و مهمانی ها، انواع غذاهای لذیذ و خوش طعم را طبق آیین و رسوم محلی خود آماده و طبخ می کنند. شب یلدا که یکی از مهم ترین جشن های باستانی ایران می باشد از این قاعده مستثنی نبوده و خوراکی های مخصوص و خوشمزه خود را دارد.
برای آماده کردن یک سفره یلدایی خوش و آب رنگ و جذاب ، می توانید از میوه های پاییزی بیشترین بهره را ببرید. تزئین کردن هندوانه به شکل های متنوع و ساختن سبد میوه از آن، یکی از ساده اما زیباترین ایده های یلدایی می باشد. به غیر از هندوانه، شما می توانید از کدو حلوایی این میوه خوش رنگ پاییزی، برای این منظور استفاده کنید. درون آن را خالی کرده و به شکل دلخواه تزئین کنید. همچنین می توانید آن را به عنوان سبد میوه به کار ببرید. انواع میوه های این فصل مانند؛ خرمالو، نارنگی، پرتقال و... همچنین میوه های دیگر مثل آناناس، نارگیل، موز و... می توانند در هرچه زیباتر و رنگارنگ شدن سفره یلدا شما موثر باشند. در اینجا قصد داریم برخی از پیشنهادهای ویژه شب یلدا را برایتان معرفی کنیم.
با استفاده از میوه های خوش طعم این فصل، می توان انواع دسر، شیرینی و کیک های خوشمزه را نیز برای سفره شب یلدا آماده کرد. دسرهای متنوع و خوش رنگی را می توانید با استفاده از میوه انار تهیه کنید. پاناکوتا و ژله انار ، دسر سه لایه انار ، کیک انار مخصوص ، رولت انار ، پاولووای انار ، شکلات و کاپ کیک انار ، از پیشنهاد های طرز تهیه انواع دسر با انار می باشند. همچنین با استفاده از هندوانه می توانید ژله در پوست هندوانه ، کیک چوبی هندوانه ، دسر هندوانه دارچینی ، بستنی مخصوص هندوانه ، ژلو کیک هندوانه و ... را آماده کنید.
در شب یلدا ، این مراسم باستانی ایران ، انواع شیرینی های سنتی و محلی ایرانی در سفره یلدا چیده می شود. باسلوق یکی از شیرینی های ویژه این شب می باشد. که می توانید باسلوق میوه ای با به را نیز تهیه کنید که رنگ آن به چشم نواز شدن سفره شما کمک می کند. همچنین مسقطی ، یکی از شیرینی های سنتی ایرانی را می توانید به شکل زعفرانی و یا مسقطی انار ویژه شب یلدا تهیه کنید. پشمک یکی از تنقلات و خوراکی های یلدا بوده که با کمی خلاقیت می توان با آن دسر خوشمزه ای را تهیه کرد. دسر سیب و پشمک و همچنین شیرینی مرنگ پشمکی از پیشنهادهای تهیه دسر با این خوراکی سنتی ایرانی می باشند.
از انواع آجیل که پایه ثابت سفره رنگارنگ یلدا است می توان شیرینی آجیلی تهیه کرد که بسیار خوش طعم و مقوی می باشد. همچنین بادام بو داده عسلی ، بادام هندی بو داده فلفلی ، تخم کدو بو داده و اسپایسی ، گردو بو داده کاراملی ، آجیل های خانگی و خوشمزه ای هستند که می توانید آن ها را برای شب یلدا تهیه کنید.
برای تهیه غذای مجلسی شب یلدا ، پیشنهادهای متنوع و خوشمزه ای وجود دارد. مرغ شکم پر با انار ، خورشت اناربیج ، خورش انار دانه ، انار پلوی شیرازی و سینه مرغ بریان با سس مخصوص انار ، از پیشنهادهای وعده شام یلدایی می باشند. همچنین تهیه آش انار برای عصرانه می تواند جمع شما را گرم تر کند.
از پیش غذاهای ویژه شب یلدا می توان به سوپ انار ، سوپ کدو حلوایی ، ساندویچ هندوانه ، سالاد کدو حلوایی و انار ، فینگرفود هندوانه و... اشاره کرد.
نوشیدنی های مخصوص شب یلدا نیز می تواند بسیار جذاب و گوارا باشند. شربت آب انار ، نوشیدنی هندوانه و لیمو و.. از نوشیدنی های ویژه با میوه های مخصوص شب یلدا می باشند.
اگر شما برای مراسم شب یلدا در باغ یا باغچه خانوادگی دورهم جمع می شوید می توانید، کدو حلوایی و یا سیب زمینی را درون فویل قرار داده و روی آتش کبابی کنید. حتی در خانه می توانید کدو حلوایی کبابی را تهیه کنید. همچنین شما می توانید با استفاده از کدو حلوایی این میوه محبوب و پر خاصیت پاییزی، دسر موس کدو حلوایی، چیز کیک و کیک فنجونی کدو حلوایی را نیز تهیه کنید.
خرمالو می تواند در تهیه دسرهای آسان و لذیذ یاری رسان شما باشد. کوکی ، تارت و کیک خرمالو از جمله پیشنهادها با خرمالو این میوه خوش طعم می باشند.
در کنار تمام این خوراکی های لذیذ و خوشمزه، آنچه بیشتر از هر چیز دیگر طعم شیرینی به جمع شما می بخشد در لحظه بودن است. نشستن به دور کرسی و یا سفره شب چله، بازگو کردن خاطرات و داستان ها، شعرخوانی و خلق لحظاتی سرشار از شادی و صمیمیت.
شعری در وصف یلدا از حافظ شیرازی
صحبت حکام ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید جوی بو که برآید
این هم یک شعر یلدا یی کوتاه از طرف ما به شما دوستان عزیز:
عمرتون صد شب یلدا دلتون قد یه دریا توی این شبای سرما یادتون همیشه با ما
دیدگاهتان را بنویسید