روزه یک فریضه‌ی دینی است و بیشتر مادران باردار یا شیرده می‌خواهند بدانند آیا روزه بر آنها واجب است یا خیر. و اگر می‌توانند روزه بگیرند، باید چه نکاتی را رعایت کنند تا آسیبی به خود یا کودکشان وارد نشود. همانطور که احتمالاً شنیده‌اید، بیشتر پزشکان، مادران را در این دوران از روزه گرفتن یا حتی داشتن رژیم‌های غذایی منع می‌کنند. در این مقاله می‌خواهیم توضیح دهیم که علت این کار چیست و این مسئله را از نظر فقها نیز بررسی کنیم.
روزه گرفتن مادر در دوران بارداری
در سه ماهه‌ی اول و به ویژه هشت هفته‌ی اول، روزه گرفتن مادر می‌تواند صدمات بسیار جدی به جنین وارد کند. زیرا در این دوران سلول‌های مغزیِ او در حال شکل گیری هستند و از این رو به مواد مغذی زیادی نیاز دارد. در سه ماهه‌ی سوم هم جنین انرژی خود را از قند خون مادر می‌گیرد، و افت قند خون درنتیجه‌ی روزه گرفتن، می‌تواند منجر به آسیب رساندن به سیستم عصبی او شود.
با این حال در سه ماهه‌ی دوم تحت شرایطی خاص و با نظر دکتر، امکان روزه گرفتن وجود دارد. منتهی مادر باید شرایط بسیار خاصی داشته باشد. مثلاً کم وزن نباشد، رشد جنین در وضعیت خوبی قرار داشته باشد، مشکلات فشار خونی وجود نداشته باشد، بیماری‌های خاصی وجود نداشته باشد و…. با این حال اگر از نظر پزشک، شما توانایی روزه گرفتن را داشتید، باید نکاتی را در مورد شیوه‌ی تغذیه در این دوران رعایت کنید.
توصیه می‌شود که در حد فاصل افطار تا سحر، مایعات فراوان بنوشید و رژیم پر از فیبر (میوه و سبزی) داشته باشید. به دلیل خطر ابتلا به دیابت بارداری، از خوردن قندهای غیرطبیعی مانند زولبیا و بامیه خودداری کرده و در مصرف کشمش و خرما زیاده روی نکنید. به هیچ عنوان نباید سحری را حذف کنید زیرا این وعده، انرژی شما را در طول روز تامین می‌کند و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این وعده باید میزان زیادی فیبر و کربوهیدرات پیچیده ( مانند نان سبوس دار) مصرف کنید تا انرژیتان در طول روز افت نکند. در مورد افطار هم یک وعده‌ی غذایی سرشار از پروتئین ( مانند انواع گوشت)، کربوهیدرات متعادل ( نان و برنج) و غذاهای مغذی مانند انواع سوپ و… توصیه می‌شود.
مادرانی که در این دوران روزه می‌گیرند می‌توانند با اندازه‌گیری کتون ادرار خود متوجه شوند که آیا روزه برای آنها خطرناک است یا خیر. برای این کار، باید در چهار نوبت، یعنی ساعت 12، 14، 16 و 18 کتون ادرار خود را اندازه گیری کرده و آن را با شرایط عادی مقایسه کنند. اگر کتون ادرار آنها در ساعات 12 و 14 افزایش پیدا کند به این معنا است که نباید روزه بگیرند. افزایش ادرار در ساعت 16 و 18، مشکلی ندارد.
روزه در دوران شیردهی
به طور کلی در دوران شیردهی، دفعات شیرخوردن نوزاد و حجم شیری که در هر بار مصرف می‌کند، تاثیر بسزایی بر روزه گرفتن مادر دارد. در شش ماهه‌ی اول، تنها منبع غذایی نوزاد، شیر مادر است و این شیر از غذایی که مادر می‌خورد، تامین می‌شود. اگر روزه تاثیری در حجم شیر نداشته باشد و اختلالی در روند شیردهی ایجاد نکند، مادر می‌تواند در این دوران روزه بگیرد. این موضوع در مادران مختلف متفاوت است و خودشان باید در این مورد قضاوت کنند.
در شش ماهه‌ی دوم به بعد که غذاهای کمکی نیز به لیست غذایی نوزاد اضافه می‌شوند، شرایط کمی آسانتر می‌شود. مادر می‌تواند روزه بگیرد به شرطی که روند تولید شیرش به طور کامل قطع نشود و کودک هم به خوردن غذاهای کمکی علاقه نشان دهد. با این حال باید دقت داشته باشید در وعده‌ی افطار و سحر غذاهایی سرشار از پروتئین و آهن و کلسیم خورده شود تا شیردهی منجر به بروز مشکلاتی برای مادر نشود. همچنین خوردن قندهای طبیعی مانند توت و کشمش و خرما در حد اعتدال نیز نباید فراموش شود.
نظر مراجع تقلید در این باره
در ادامه نظر برخی از علمای فقه در مورد روزه داری در دوران بارداری و شیردهی آمده است.
نظر فقهی مقام معظم رهبری
- آیا روزه گرفتن بر زن باردارى که نمى‌داند روزه برای جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟
اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین وجود داشته باشد و خوف وى هم داراى منشا عقلایى باشد، افطار بر او واجب است، در غیر این صورت، واجب است روزه بگیرد.
- تکلیف زنى که شیر مى‌دهد، در مورد روزه چیست؟
اگر روزه گرفتن باعث کمى شیر او و ناراحتى بچه شود یا براى خودش ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست و در صورت اول باید براى هر روز، یک مد طعام (تقریبا 750 گرم گندم یا نان یا برنج یا مانند آن) به فقیر بدهد و در فرض دوم، این امر احتیاط واجب است و در هر حال، روزه‌ها را باید قضا کند.
نظر فقهی آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
- آیا روزه بر مادرى که بچه شیر مى‌دهد، واجب است؟
زنانى که بچه شیر مى‌دهند (خواه مادر بچه، خواه دایه) اگر روزه گرفتن باعث کمى شیر آنها و ناراحتى بچه شود، روزه بر آنها واجب نیست ولى براى هر روز، کفاره (یک مد طعام) واجب است و بعدا نیز باید روزه را قضا کنند اما اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد، کفاره لازم نیست ولى بعدا روزه‌هایی را که نگرفته‌اند، باید قضا کنند.
نظر فقهی آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی
- برای خانم‌های باردار از چه ماهی روزه گرفتن واجب نیست؟
معیار، ماه چندم نیست و روزه بر او واجب است؛ مگر وقتی که از یک منشا عقلایی و قابل اعتماد مانند تجربه خود یا گفته پزشک مورد اطمینان، خوف ضرر برای خودش یا بچهاش وجود داشته باشد.
- زنی که باردار است و نمی‌داند روزه برایش ضرر دارد یا نه، آیا باید روزه بگیرد؟
اگر خوف ضرر برای خودش یا جنین وجود داشته باشد، نباید روزه بگیرد و اگر خوف ضرر ندارد، باید روزه بگیرد.
نظر فقهی آیت‌الله العظمی وحید خراسانی
- تکلیف زنی که زایمان او نزدیک است و روزه برای حمل او یا برای خودش ضرر دارد چیست؟
در فرض مذکور روزه او صحیح نیست و بعدا باید روزه خود را قضا بنماید و در موردی که روزه برای حمل او ضرر داشته باشد علاوه بر قضا باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و احتیاط مستحب این است که در صورتی هم که روزه برای خودش ضرر دارد، یک مد طعام به فقیر بدهد.
- آیا زنی که بچه شیر می‌دهد می‌تواند روزه بگیرد؟
اگر شیر او کم باشد و روزه برای بچه یا برای خودش ضرر داشته باشد جایز نیست روزه بگیرد بلکه باید بعدا قضای آن را بجا آورد و این حکم در صورتی است که شیر خوردن این بچه از راه دیگری میسر نباشد و اگر میسر باشد واجب است آن زن روزه بگیرد و در صورتی که روزه برای بچهاش ضرر داشته باشد علاوه بر قضا باید فدیه هم بپردازد یعنی برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و احتیاط مستحب این است که در صورتی که روزه برای خودش ضرر داشته باشد برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.
بدون دیدگاه.